رامهرمز نام شهری است از بناهای هرمز پادشاه ساسانی درحوالی شوشتر. {در گویش خوزستانی} آنرا ساده کرده، رامز(رومز) و منسوب بدانجا را«رامزی» و «رامی» می‌گویند

• یاقوت حموی می‌گوید که رامهرمز متشکل از دو کلمه رام(به پارسی یعنی «مقصود») و هرمز (نام یکی از خسروان ساسانی) بوده‌است، و این کلمه مرکب است از دو کلمه «مقصود هرمز». بعضی گفته‌اند که رامهرمز نامی است کوتاه شده از رامهرمز اردشیر، و این شهری است نامدار در خوزستان و عامه مردم خوزستان این شهر را «رامزی» گویند.
• ابن بلخی مولف فارسنامه، ضمن شرح حال هرمز ساسانی، می‌نویسد: «واندر آن مدت که زیست، بسیار آثار خوب پدید آورد و از جمله آثار او رامهرمز خوزستان و دسکره که در راه بغداد است و دیوار آن بر جای است، او بنا کرد...»

• مولف تاریخ سیستان، ضمن شرح خلافت عمر بن خطاب، می‌گوید:

«باز موسی اشعری، گندی شاپور، شوش، رامهرمز، شوشتر، سپاهان، قم، قاشان(کاشان)، چه به نامه و صلح به حرب بگشاد.»

• مولف کتاب مجمل التواریخ و القصص، ضمن شرح پادشاهی اردشیر بابکان هرمز دین منرسه، می‌نویسد:«و رامهرمزد اردشیر و آن رامز است...در عمارات روستای ناحیت رام هرمزد آباد کرد و ان را بهشت هرمزد نام نهاد و آن ناحیت میان ایذج است و رامهرمزد و هنوز آباد است.»

• مقدسی در وصف رامهرمز می‌گوید: رامهرمز قصبه بزرگی است و بازارهای بسیار و پر نعمت دارد، مسجد جامع زیبایی دارد که در گرد آن بازارهای آبادی بر پا شده و از بناهای عضدالدوله دیلمی می‌باشد، این بازارها در هیچ جا مانند ندارد، تماما سنگ فرش مسقف، پاکیزه، زیبا و روشن است، و این بازارها درهایی دارد که در شب بسته می‌شوند و دراین بازارها، حصیر بافان سکونت دارند و در بازار بزازها، تیمچه خوبی هست..(خوانین این شهر کلانتران (هرمزی) می‌باشند که از خوانین بختیاری می‌باشند

آب مشروب شهر رامهرمز نهر و چاه می‌باشد و از آب نهر به نوبه مردم استفاده می‌کنند، نخلستان و باغستان گراگرد این شهر را احاطه کرده‌است. در شهر رامهرمز کتابخانه هست، مانند کتابخانه بصره{ ظاهراً در این زمان یعنی سده چهار ه.ق.، شبیه چندین شهر دیگر در عراق امروزی، هنوز ساکنانش دانشمندان و بازرگانان فارسی بوده اند} این دو کتابخانه را ابن سوار بنا کرده‌است و هر یک از کتابخانه رامهرمز و بصره موقوفاتی در محل دارند که عایداتشان به مصرف آنها می‌رسد و از جمله به همه کسانی که به این کتابخانه‌ها برای مطالعه و یا استنساخ کتب می‌آیند، جامگی [مخارج روزانه از خوراک و پوشاک و مسکن] می‌دهند...»

رامهرمز در سده 4 ه.ق. به سبب کرم ابریشمی که در آن به عمل می‌آمد و به دیگر نقاط صادر می‌شد، شهرت جهانی داشت.(1)

ترکیب قومیتی شهرستان رامهرمز

مردم شهرستان رامهرمز به گویشی از بختیاری سخن می‌گویند. مناطق اطراف رامهرمز هم بختیاری نشین است.واز مهمترین طایفه‌ها سادات موسوی میرسالاری-هرمزی-کلانتر-حسینی وغیره سکنا گذیده‌اند اخیرا تعدادی هم از طایفهای شیخ و میراحمدی و کمایی خواجه امیری و کلاه کجها ساکن این شهر شده‌اند هر چند که اصالتا اهل رامهرمز نیستند

آثار و بناهای تاریخی شهر رامهرمز

شهر باستانی رامهرمز به تناسب قدمت واهمیت بسیار زیادی که بویژه در زمان ساسانی داشته‌است، مجموعه‌ای گرانبها از آثار تاریخی را در خود جای داده‌است. در اینجا تنها به برخی از این آثار و بناها اشاره شده‌است.

• طاق نصرت ساسانی: طاق نصرت ساسانی در مدخل شهر رامهرمز قرار دارد. این بنا مربوط به دوره ساسانی و یا اوایل اسلام است و بارها تعمیر شده.

• آرامگاه هرمز ساسانی، پادشاه ساسانی: آرامگاه هرمز ساسانی در کنار یکی از خیابانهای اصلی شهر رامهرمز در باغ برده شور واقع است.

• تل برمی: قلعه دا و دختر(مادر و دختر) در شمال شهر رامهرمز در دامنه‌های میانی کوه گچی بر روی تپه‌ای قرار دارد. شکل دایره مانند هر دو واحد قلعه معماری قلعه سازی رومی را می‌رساند، و همانند آثار باقیمانده قلعه‌های رومی جنوب مدیترانه‌است. این قلعه احتمالاً دژِی از دوره ساسانی است...

• قدمگاه امامزاده عباس: قدمگاه امامزاده عباس یا پیر قفه در تل برمی قرار دارد. زنان محلی کودکان مبتلا به سیاه سرفه را به این قدمگاه می‌برند تا درمان یابند.

• سایر زیارتگاه‌های رامهرمز: امامزاده سیدحسین زاهدون در روستای دهیور -بقعه متبرکه اوریا در قبرستان روستای دهیور- امامزاده هفت تن در مرکز شهر، قدمگاه‌های امام رضا، قبرستان و بقعه معروف به سید محمد دولتمندان، قدمگاه امام جعفر، دخمه و شبستان معروف به صاحب الزمان، و میر عبدا... در روستای آخوند.

• مسجدهای رامهرمز

مسجد امام حسن از مسجدهای قدیم رامهرمز است و در گذشته سرداب درازی داشته‌است. سبک معماری آن قدیمی، و در حال حاضر محل شرکت تعاونی فرهنگیان رامهرمز شهرستان است. دیگر، مسجد امام خمینی (حاج احمد کلانتر) است که حدود 150 سال قدمت دارد. < type="text/java">

---

ِشهرستان رامهرمز

شهرستان رامهرمزدر90کیلومتری شهرستان اهوازدرشرق استان خوزستان قراردارد

 

این شهرستان باکاوشهای به دست امده مورخان قدمتی به اندازه تمام تاریخ

ایران زمین وسرزمینان کهن مصروچین دارد

دراین شهرستان مردان بزرگی چون سلمان فارسی نخستین ایرانی مسلمان در

تازیخ ماندگارشدند

دشت رامهرمزکه روزگاری پایتخت زمستانی شاهان ساسانی بودو

شرایط اقلیمی اب وخاک حاصل خیزآن برای زندگی کشاورزان ودامداران

 موجب پیدایش این تمدن کهن شد امروزه بامنابع عظیم نفت و گاز

یکی از شهرستانهای محروم ایران می باشد

---

کشف آثارتاریخی دررامهرمز

کشف محوطه‌های باستانی از 5400 سال قبل تا دوره اسلامی در رامهرمزپس از 40 سال با از سرگیری مطالعات بررسی و شناسایی در دشت رامهرمز و همچنین سواحل شرقی رود اعلا، باستان‌شناسان موفق به کشف محوطه‌های باستانی از 5400 سال قبل تا دوره اسلامی شدند. شخم عمیق زمین، سدسازی، احداث کانال‌ها، راه سازی، توسعه شهرنشینی و دیگر فعالیتهای کشاورزی و آبادانی این محوطه‌ها را تهدید می‌کند.رامهرمز

خبرگزاری میراث فرهنگی_ گروه میراث فرهنگی_ هیاتی متشکل از باستان‌شناسان جوان برای نخستین بار پس از بررسی و شناسایی ساحل شرقی رود اعلا در رامهرمز موفق به کشف تعداد زیادی محوطه باستانی از 5400 سال قبل تا دوره اسلامی شدند.

 

«لقمان احمد‌زاده شوهانی»، سرپرست هیات بررسی و شناسایی رامهرمز با اعلام این خبر به CHN گفت:« بررسی‌های انجام گرفته در ساحل شرقی رود اعلا منجر به کشف محوطه‌های باستانی شد که پیش از این ناشناخته مانده بود.»

 

وی در ادامه گفت:« محوطه‌های شناسایی شده به دوره‌های باستانی از قبیل شوشان میانه متأخر(4800- 5400 پ.م)، شوشان جدید1(4500- 4800 پ.م)، شوشان جدید2(4000- 4500پ.م)، آغاز ایلامی(2600- 3000پ.م)، ایلامی میانه(1000- 1500پ.م)، ایلامی جدید(500- 1000 پ.م)، هخامنشی(331-550 پ.م)، پارتی(224م. - 250پ.م )، ساسانی(652 - 224م.) و اسلامی مربوط می‌شود.»

 

به گفته وی نخستین فصل بررسی دشت رامهرمز از این روی مهم بود که پس از گذشت 40 سال فعالیت جدی باستان‌ شناسی در رامهرمز آغاز شده است. گرچه برای انجام بررسی‌های باستان‌شناسی اقدامی دیرهنگام بوده است.

 

احمدزاده درباره این بررسی و شناسایی گفت:« هدف اصلی ما در این فصل، بررسی ساحل شرقی رود اعلا بود. زیرا این بخش تاکنون بررسی نشده بود و اطلاعات استقراری و زیست محیطی آن در تفسیر سازمان استقراری دشت رامهرمز بسیار مهم است. به همین دلیل ما بیشترین زمان خود را به بررسی این بخش اختصاص دادیم.»

 

وی افزود:« یکی دیگر از بخشهای رامهرمز که تا­کنون بررسی نشده ارتفاعات بخش شرقی دشت رامهرمز است. بیشتر این منطقه ناشناخته به طور سنتی بخشی از قلمرو و چراگاه زمستانی کوچ نشین بَهمئی به شمار می‌آیند.»

 

بررسی این منطقه به منزله پی بردن به پراکندگی مکان های باستانی در مناطق دور افتاده کوهپایه ای شرق دشت رامهرمز بود.

 

احمدزاده گفت: «چون کوچ نشینان هنوز از این منطقه استفاده می‌کنند، درصدد پی بردن به ماهیت محوطه های باستانی و ارتباط مکانی آنها با یکدیگر و منابع طبیعی بودیم. همچنین در این بخش مایل بودیم به پراکندگی جغرافیایی سفال آغاز عیلامی پی ببریم. به همین دلیل، محدوده‌های مشخصی در امتداد رود فصلی سور، بررسی و چندین مکان باستانی شناسایی شد. بدون شک ماهیت این مکان های باستانی شباهت روشنی با شماری از استقرارهای عشایری کوچ نشین امروزی این منطقه دارد. 

 

وی در ادامه گفت: «با بررسی این منطقه برای نخستین بار مجموعه شواهد باستان شناختی متقاعد کننده درباره وجود جنبه‌های مختلفی از جوامع کوچ نشین با اسکان موقت در دوران‌های آغاز ایلامی(2600- 3000 پ.م) و هخامنشی(330-550 پ.م) در ارتفاعات بخش شرقی دشت رامهرمز به دست آمد. به این ترتیب مشاهدات ما فرضیه‌های موجود در ارتباط با توسعه کوچ نشینی در طی این زمانها را تقویت کرد. افزون بر این در این محدوده بقایای گورستان کوچکی را کشف کردیم که احتمالاً مرتبط با عشایر کوچ نشین باستانی است.»

 

سرپرست هیات بررسی و شناسایی همچنین درباره ادامه این مطالعات گفت: «یکی دیگر از بخشهای رامهرمز که بیشترین زمان بررسی را به آن اختصاص دادیم بخش غربی دشت رامهرمز بود. بررسی غرب دشت رامهرمز لزوماً به دنبال کشف مکان­های باستانی نبود، زیرا این امر توسط دونالد مک کاون(1948)، الیزابت کارتر و هنری رایت(1968) و عباس علیزاده(2006) در گذشته صورت گرفته بود. در واقع قصد ما آن بود که در فرصت کوتاه باقیمانده علاوه بر ثبت موقعیت جغرافیایی محوطه‌های شناسایی شده توسط رایت و کارتر با استفاده از GPS، آنها را مورد بازبینی قرار دهیم.»

 

به گفته وی از 42 محوطه‌ای که توسط رایت و کارتر فهرست و تاریخگذاری شده‌اند، به استثنای 3 محوطه کوچک که ظاهراً با گسترش شهر امروزی رامهرمز تخریب شده‌اند، تنها 8 محوطه بازبینی نشده است.

 

بخش دیگر این بررسی شناخت پس کرانه زیست محیطی و فرهنگی رود شور بود. این بررسی تنها منجر به کشف دو مکان باستانی از دوره شوشان میانه متأخر(4800- 5400 پ.م) و شوشان جدید1(4500- 4800 پ.م) شد.

 

از مهمترین برآمدهای این بررسی را می توان شواهد باستان شناختیِ قوی مبنی بر گروههای کوچ نشینیِ باستانی در دشت رامهرمز دانست.

تهیه نقشه باستان شناختی دشت رامهرمز، تأسیس بانک اطلاعاتی و سیستم اطلاعات جغرافیایی و پردازش اطلاعات، ایجاد بانک سفال و به منظور معرفی و تحلیل داده‌های باستان‌شناختی حاصل بررسی از مهمترین اهداف و اولویت‌های گروه باستان‌شناسی دشت رامهرمز است.

 

احمدزاده درباره وضعیت حفاظتی آثار و محوطه‌هایی که شناسایی و کشف شده‌اند، گفت: «تخریب مکان‌های باستانی این دشت در دهه اخیر، افزایش یافته است. شخم عمیق زمین، برنامه کنترل آب ازجمله سد سازی، احداث کانالها، راه سازی، توسعه شهرنشینی و دیگر فعالیتهای کشاورزی و آبادانی منجر به ویران شدن همیشگی آثار و مدارک باستانی در این دشت خواهد شد. در بسیاری از مناطق، میزان و شدت بحران حتی به مرحله ای خارج از تصور رسیده است. به این موارد می توان هجوم غارتگران و عتیقه جویان به آثار باستانی با استفاره از وسایل جدید فلزیابی را اضافه نمود که با توجه به کشف گنجینه جوبجی و گسترش تب گنج یابی در بین اهالی و هجوم قاچاقچیان اشیای عتیقه به تپه ها و محوطه های مهم این دشت وضعیت ناگواری را بوجود آورده که موجب نگرانی های فراوانی شده است.»

 

احمدزاده درباره تداوم این مطالعات گفت: «درحقیقت ما فصل نخست بررسی یعنی زمستان 1387 را مقدمه‌ای برای به دست‌آوردن تصویر به نسبت قابل قبولی از تحولات این منطقه بینابینی فارس و خوزستان در نظر گرفتیم، فصلی که تجربه حاصل از آن چگونگی کار در آینده را نشان می دهد. در حال حاضر در صدد آماده سازی طرح پژوهشی و ارائه آن به پژوهشکده باستان شناسی برای آغاز فصل دوم بررسی دشت رامهرمز هستیم.»

 

بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی در دشت رامهرمز نشان داده که قدیمیترین استقرار آن تنها در یک محوطه به نام اِسوِده و در مرحله شوشان عتیق پا گرفته است. به دلیل شناخته شدن محوطه های همزمان با این محوطه در دشت شوشان و کوهپایه های فارس و موقعیت بینابینی این محوطه، کاوش لایه نگاری در این محوطه می تواند تأثیرات متقایل فرهنگی بویژه سفالگری اواخر دوره شوشان عتیق اوایل دوره شوشان قدیم را آشکار کند. با توجه به روند تخریب‌های صورت گرفته و کاوش‌های غیر مجاز در این محوطه، در صورت انجام نشدن کاوش، شواهد باستان شناختی مربوط به این دوره‌ها از دسترس باستان‌شناسان به دور خواهد ماند.

 

احمدزاده در پایان گفت: «کاوش چنین محوطه هایی به منظور مطالعه دوران‌های گذار از شوشان میانه به شوشان جدید 1و 2 اهمیت دارد. از آنجایی که باستان‌شناسی روز به روز به مشکل‌های انسان و تعامل آن با محیط زیست و بازسازی جوامع انسانی از این دیدگاه گرایش پیدا می‌کند، با کاوش‌های گسترده و مستمر در برخی از محوطه‌های پیش از تاریخ رامهرمز می‌توان تعامل انسان با محیط زیست را مورد مطالعه قرار داد. این دیدگاهی است که در آن مواد پیش پا افتاده مانند استخوان، گرده گل، دانه های گیاهی، میزان رطوبت هوا، ظرفیت های زیست محیطی و غیره برای هیأت‌های باستان‌شناسی نقش عمده در بازسازی جوامع باستانی ایفا می‌کند.»

 

مردم شهرستان رامهرمز به گویشی از بختیاری سخن می‌گویند. مناطق اطراف رامهرمز هم بختیاری نشین است.واز مهمترین طایفه‌ها سادات موسوی میرسالاری-هرمزی-کلانتر-حسینی وغیره سکنا گذیده‌اند اخیرا تعدادی هم از طایفهای شیخ و میراحمدی و کمایی خواجه امیری و کلاه کجها ساکن این شهر شده‌اند هر چند که اصالتا اهل رامهرمز نیستند